Bệnh Tay Chân Miệng: Những Điều Cha Mẹ Cần Biết Để Bảo Vệ Con

1. Tay chân miệng là gì? Nguyên nhân do đâu? Cách lây lan như thế nào
Tay chân miệng là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi rút đường ruột gây ra. Bệnh này thường gặp nhất ở trẻ em dưới 5 tuổi, mặc dù cũng có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi.

Nguyên nhân chính là do các chủng vi rút như Coxsackie A6, A10, A16 và đặc biệt là Enterovirus 71 (EV71).

Bệnh tay chân miệng chủ yếu lây qua đường tiêu hóa. Bạn có thể hiểu đơn giản là:

• Lây từ phân sang miệng: Virus gây bệnh có trong phân của người bệnh. Nếu người khỏe mạnh tiếp xúc với phân hoặc các vật dụng bị nhiễm phân (như đồ chơi, tay nắm cửa, khăn lau...) rồi đưa tay lên miệng, virus sẽ xâm nhập vào cơ thể.
• Tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết: Nước bọt, dịch từ các nốt bọng nước hoặc vết loét của người bệnh cũng chứa virus. Việc tiếp xúc gần với các dịch tiết này có thể làm lây bệnh sang người khác.
• 

2. Triệu chứng lâm sàng của bệnh tay chân miệng theo phân độ như thế nào?

Bệnh tay chân miệng có biểu hiện đặc trưng là mụn nước ở miệng, lòng bàn tay, lòng bàn chân, mông và gối. Các giai đoạn và triệu chứng chính của bệnh:

• Giai đoạn ủ bệnh: Từ 3-7 ngày, không có triệu chứng.
• Giai đoạn khởi phát: Trong 1-2 ngày, trẻ có thể sốt nhẹ, mệt mỏi, đau họng, biếng ăn, hoặc tiêu chảy.
• Giai đoạn toàn phát: Kéo dài 3-10 ngày, với các biểu hiện điển hình:
  • Loét miệng: Các vết loét đỏ hoặc mụn nước nhỏ ở niêm mạc miệng, lợi, lưỡi, khiến trẻ đau, bỏ ăn, và tiết nhiều nước bọt.
  • Tổn thương da: Hồng ban hoặc mụn nước ở lòng bàn tay, khuỷu tay, lòng bàn chân, gối, mông, cùi trỏ. Các mụn nước này thường không gây loét và tự hết trong vòng 7 ngày.
  • Trẻ có thể sốt nhẹ và ăn bú kém.
  • Dấu hiệu biến chứng sớm: Biến chứng thần kinh, tim mạch, hô hấp có thể xuất hiện sớm từ ngày 2 đến ngày 7 của bệnh. Giật mình chới với là dấu hiệu quan trọng cần lưu ý.

Bệnh được phân loại theo mức độ nặng để có hướng xử trí phù hợp:

• Độ 1 (Không biến chứng): Trẻ chỉ có phát ban tay chân miệng và/hoặc loét miệng.
• Độ 2 (Có biến chứng thần kinh):
  • Độ 2a: Có các dấu hiệu như giật mình dưới 2 lần/30 phút, sốt trên 39∘C hoặc sốt trên 2 ngày kèm nôn ói nhiều, lừ đừ, khó ngủ, quấy khóc vô cớ.
  • Độ 2b: Giật mình nhiều hơn (từ 2 lần/30 phút trở lên hoặc có lúc khám), kèm theo ngủ gà, mạch nhanh (>130 lần/phút) không do sốt, hoặc sốt cao không hạ, thất điều (đi loạng choạng), rung giật nhãn cầu, yếu/liệt chi.
• Độ 3 (Rối loạn thần kinh thực vật nặng): Mạch rất nhanh (>170 lần/phút) không do sốt, huyết áp tăng cao, thở nhanh, khó thở, thở rít hoặc SpO2 thấp (<94%), da nổi bông, vã mồ hôi, chi lạnh.
• Độ 4 (Suy hô hấp tuần hoàn nặng): Ngưng thở, rối loạn nhịp thở, tím tái, phù phổi cấp, hoặc sốc (mạch không bắt được, huyết áp không đo được).

3. Bệnh tay chân miệng có biến chứng nguy hiểm nào?

Bệnh tay chân miệng có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, đặc biệt là khi do vi rút EV71:

• Biến chứng thần kinh: Viêm não, viêm thân não, viêm màng não. Biểu hiện bao gồm giật mình chới với, ngủ gà, bứt rứt, đi loạng choạng, run chi, yếu/liệt chi, co giật, hôn mê.
• Biến chứng tim mạch, hô hấp: Viêm cơ tim, phù phổi cấp, suy tim, trụy mạch. Các dấu hiệu như mạch nhanh bất thường, da nổi vân tím, vã mồ hôi, chi lạnh, khó thở, thở nhanh, tím tái.

4. Bệnh tay chân miệng điều trị như thế nào?

Hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho bệnh tay chân miệng. Việc điều trị chủ yếu là hỗ trợ và theo dõi sát để phát hiện sớm các biến chứng.

• Điều trị ngoại trú (Độ 1 - Chăm sóc tại nhà):
  • Đảm bảo dinh dưỡng đầy đủ, ưu tiên thức ăn lỏng, dễ tiêu, chia thành nhiều bữa nhỏ. Tiếp tục cho trẻ bú mẹ nếu trẻ còn bú.
  • Hạ sốt và giảm đau theo chỉ định của bác sĩ.
  • Vệ sinh miệng sạch sẽ.
  • Chăm sóc da, không làm vỡ mụn nước, có thể bôi dung dịch sát khuẩn ngoài da.
  • Cho trẻ nghỉ ngơi đầy đủ.
  • Điều quan trọng: Theo dõi sát các dấu hiệu trở nặng như sốt cao liên tục không hạ, nôn ói nhiều, lừ đừ hoặc kích thích, giật mình, thở nhanh/khó thở. Đưa trẻ đi tái khám ngay lập tức khi xuất hiện bất kỳ dấu hiệu nặng nào hoặc theo lịch hẹn của bác sĩ.
• Điều trị nội trú (Từ Độ 2a trở lên - Điều trị tại bệnh viện):
  • Trẻ cần được nhập viện để theo dõi và điều trị tích cực hơn.
  • Độ 2a: Trẻ sẽ được theo dõi sát các dấu hiệu chuyển độ, có thể dùng thuốc hỗ trợ để giảm giật mình hoặc hạ sốt nếu cần.
  • Độ 2b: Điều trị tại phòng cấp cứu hoặc hồi sức với các biện pháp hỗ trợ hô hấp, kiểm soát các triệu chứng thần kinh, và các thuốc điều trị đặc hiệu tùy theo tình trạng.
  • Độ 3 và 4: Trẻ cần được điều trị tại đơn vị hồi sức tích cực với các biện pháp chuyên sâu như thở máy, điều trị chống sốc, hỗ trợ tuần hoàn, và các phương pháp điều trị khác để cứu sống trẻ. Kháng sinh chỉ được dùng khi có biến chứng nhiễm khuẩn kèm theo.

5. Cách chăm sóc trẻ bị tay chân miệng tại nhà?

Cha mẹ cần lưu ý:

• Nghỉ ngơi: Cho trẻ nghỉ ngơi đầy đủ, tránh hoạt động mạnh.
• Phòng lây lan: Cho trẻ nghỉ học 7-10 ngày kể từ khi phát bệnh. Không dùng chung đồ dùng cá nhân. Rửa tay kỹ bằng xà phòng trước và sau khi chăm sóc trẻ. Vệ sinh nhà cửa và đồ chơi sạch sẽ.
• Theo dõi và tái khám: Tái khám định kỳ hoặc ngay lập tức nếu trẻ có một trong các dấu hiệu nguy hiểm đã nêu ở mục 2 (sốt cao liên tục, nôn nhiều, giật mình, lừ đừ, thở nhanh...).

6. Làm thế nào để phòng ngừa bệnh tay chân miệng?

Phòng bệnh là biện pháp tốt nhất để bảo vệ trẻ:

• Vaccine: Hiện nay đã có vắc xin phòng bệnh tay chân miệng.
• Vệ sinh cá nhân: Rửa tay bằng xà phòng thường xuyên, đặc biệt sau khi thay tã, quần áo cho trẻ, và sau khi tiếp xúc với phân, nước bọt.
• Vệ sinh môi trường: Rửa sạch đồ chơi, vật dụng, sàn nhà bằng xà phòng và các dung dịch khử khuẩn (như Cloramin B 2%).
• Hạn chế tiếp xúc: Hạn chế tiếp xúc với người bệnh.
• Tránh nơi đông người: Không đưa trẻ đến nhà trẻ, trường học, hoặc nơi tập trung đông người trong 7-10 ngày đầu nếu trẻ có dấu hiệu bệnh

Bệnh viện nhi Thái Bình có đầy đủ đội ngũ y bác sĩ có chuyên môn, trang thiết bị y tế đầy đủ, để khám, chẩn đoán và điều trị chân tay miệng. Để đặt lịch khám hoặc tư vấn thêm thông tin xin liên hệ hotline 1900888662 để được hỗ trợ.
Nguồn tin: Quyết định 292/QĐ-BYT, ngày 06/02/2024 Về việc ban hành Hướng dẫn, chẩn đoán và điều trị  bệnh Tay chân miệng