Dậy thì sớm

1. Dậy thì sớm là gì? 
Dậy thì sớm là sự xuất hiện những biểu hiện về những biểu hiện về thể chất và hormone của tuổi dậy thì ở lứa tuổi sớm hơn bình thường (trước 8 tuổi ở trẻ gái và trước 9 tuổi ở trẻ trai)
Các biểu hiện của dậy thì bao gồm: tuyến vú bắt đầu phát triển ở trẻ gái và tăng kích thước tinh hoàn ở trẻ trai. Ngoài ra có thể có các biểu hiện như: tăng nhanh vọt chiều cao, có lông mu, lông nách, mụn trứng cá, thay đổi tính khí, mùi cơ thể.
Dậy thì sớm gồm có hai nhóm là:
●    Dậy thì sớm trung ương tức là có sự trưởng thành của trục bao gồm ba bộ phận là: 
- Trung tâm chỉ huy dậy thì ở não
- Tuyến yên (nơi sản xuất hormone LH để chỉ huy buồng trứng và tinh hoàn sản xuất hormone sinh dục)
- Tuyến sinh dục là tinh hoàn ở trẻ trai và buồng trứng ở trẻ gái
●    Dậy thì sớm ngoại biên tức là các biểu hiện dậy thì không phải do kết quả chỉ huy của trung tâm dậy thì ở não mà do nguyên nhân tại buồng trứng như u nang buồng trứng ở trẻ gái, các nguyên nhân tại thượng thận trẻ trai như u vỏ thượng thận, bệnh tăng sản thượng thận bẩm sinh gây sản xuất thừa hormone nam của thượng thận, u tinh hoàn.
Ngoài hai nhóm trên thì còn có nhóm phát triển sớm tuyến vú, hoặc mọc lông sinh dục sớm nhưng là sự khác biệt của bình thường chứ không phải bệnh lý.  
2. Tại sao trẻ bị dậy thì sớm trung ương?
●    Đa số là vô căn, có thể do di truyền, hiếm gặp hơn là u não, các bất thường não bẩm sinh, tổn thương hệ thần kinh trung ương như chấn thương, nhiễm trùng.
●    Tại Hoa Kỳ hiện đang có sự gia tăng những trẻ dậy thì sớm của bình thường và bệnh dậy thì sớm, có thể liên quan đến sự gia tăng mức độ béo phì ở trẻ em và đây là một lý do nữa để duy trì chế độ ăn uống lành mạnh cho bé của bạn.
3. Nên làm gì khi nghi ngờ trẻ dậy thì sớm?
●    Nếu bạn nghĩ rằng trẻ đang có dấu hiệu bệnh dậy thì sớm, bạn cần đưa trẻ đến bác sỹ nội tiết Nhi
●    Tại lần khám đầu tiên, bác sỹ chuyên khoa sẽ:
- Hỏi bạn về các biểu hiện của trẻ và thăm khám tình trạng của trẻ
- Đo chiều cao, cân nặng của trẻ
- Các xét nghiệm có thể được chỉ định là: Xquang xương cổ tay của trẻ để xem xương có phát triển với tốc độ bình thường so với tuổi hay không; siêu âm tử cung buồng trứng xem có phát triển nhiều hơn mức độ cùng tuổi. Các xét nghiệm hormone tĩnh và động để đánh giá mức độ bài tiết hormone kích hoàng thể tố (LH) của tuyến yên. Có thể cần chụp thêm một số hình ảnh Xquang hoặc chụp cộng hưởng từ sọ não để tìm nguyên nhân dậy thì sớm. Các xét nghiệm được lựa chọn do các bác sỹ chuyên khoa quyết định dựa trên việc thăm khám cho trẻ.
Bạn nên đưa trẻ đến bệnh viện vào buổi sáng. Trẻ có thể ăn uống bình thường trước khi xét nghiệm.
4. Tại sao phải điều trị dậy thì sớm? 
●    Các trẻ dậy thì sớm bắt đầu tăng vọt chiều cao sớm cũng sẽ ngừng phát triển sớm hơn. Nếu không được điều trị, dù trẻ cao nhất lớp vẫn có thể thấp nhất lớp về sau. Điều trị sẽ giúp làm chậm quá trình dậy thì của trẻ , làm ngưng hoặc giảm tốc độ tăng trưởng của tuổi xương, nghĩa là trẻ có nhiều thời gian hơn để đạt chiều cao tốt hơn khi trưởng thành. Tuy nhiên, nếu trẻ được chẩn đoán muộn, khi gần kết thúc dậy thì, việc điều trị với mục tiêu làm tăng chiều cao khi trưởng thành sẽ không đạt được.
●    Trẻ gái có bệnh dậy thì sớm có thể thay đổi tính khí và có cảm xúc buồn chán trong khi trẻ quá nhỏ để hiểu và đối phó với những thay đổi này. Trẻ cũng có thể bị trêu ghẹo, bắt nạt ở trường vì trẻ khác với các bạn trong lớp. Điều trị sẽ trì hoãn hoặc giảm phát triển thể chất, điều đó góp phần giảm gánh nặng tâm lý cho trẻ.
5. Con tôi có phải điều trị không?
Từ kết quả khám và các xét nghiệm, các bác sỹ chuyên khoa sẽ xem xét điều trị có mang lại lợi ích cho con bạn hay không để quyết định điều trị.
Để quyết định điều trị hay không thì các bác sỹ sẽ phải dựa vào nhiều tiêu chí và quyết định riêng cho từng trẻ. Các yếu tố quyết định chỉ định điều trị cho trẻ bao gồm:
- Tuổi của trẻ tại thời điểm chẩn đoán
- Dự đoán chiều cao lúc trưởng thành: là yếu tố quan trọng nhất để quyết định điều trị.
- Ảnh hưởng tâm sinh lý trẻ
Nếu các bác sỹ chuyên khoa nhận thấy trẻ được lợi ích từ việc điều trị thì các bác sỹ chuyên khoa sẽ trao đổi với gia đình về mục tiêu có thể đạt được, những lựa chọn điều trị và giải thích về nguy cơ.
6. Thuốc điều trị dậy thì sớm trung ương là gì?
Cách thức để điều trị là dùng một thuốc đồng vận LHRH hoặc đồng vận GnRH (GnRHa). Thuốc này tại ra hiệu ứng sinh học trên tuyến yên, dẫn đến ngắt tín hiệu từ não đến buồng trứng hoặc tinh hoàn, làm dừng quá trình sản xuất hormone sinh dục do đó làm chậm hoặc dừng bệnh dậy thì sớm.
Thuốc thường được tiêm trong cơ (tiêm bắp sâu). Có hai loại, tiêm 1 mũi tác dụng 28 ngày hoặc tiêm 1 mũi tác dũng trong 3 tháng. Các bác sĩ sẽ lựa chọn thuốc phù hợp với tình trạng bệnh của từng trẻ sau khi đã trao đổi kỹ với gia đình.
Trong khoảng 2 tuần sau mũi tiêm đầu tiên, một vài triệu chứng có thể xuất hiện như: thay đổi tinh khí, tăng nhẹ kích thước tuyến vú và ra máu âm đạo nhẹ. Những triệu chứng này có thể biến mất sau vài tuần.
Trẻ sẽ được theo dõi suốt quá trình điều trị. Điều trị thường xuyên và chính xác theo hướng dẫn của bác sĩ là rất quan trọng, ảnh hưởng đến kết quả điều trị của trẻ.
Điều trị sẽ dừng lại khi trẻ được 10-11 tuổi, hoặc sớm hơn tùy từng trẻ. Khi dừng điều trị, hormon sinh dục lại được cơ thể sản xuất trở lại và quá trình dậy thì bình thường sẽ lại bắt đầu, kinh nguyệt bắt đầu hoặc có trở lại sau 12 đến 18 tháng ngừng điều trị ở trẻ gái, trẻ trai vẫn có sự sản xuất tinh trùng bình thường.
7. Bố/mẹ có thể cho trẻ khám dậy thì sớm ở đâu?
Hiện nay bệnh viện Nhi Thái Bình đã có đầy đủ xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh, xét nghiệm hormon và thuốc điều trị dậy thì sớm. Nếu bố mẹ thấy trẻ có dấu hiệu nghi ngờ dậy thì sớm, hãy cho bé đến bệnh viện ngay để các bác sĩ khám, tư vấn và điều trị kịp thời.