Bạch cầu cấp ở trẻ em: Triệu chứng, chẩn đoán và điều trị

1. Bệnh bạch cầu cấp là gì?

Bệnh bạch cầu cấp(BCC) (hay ung thư máu) là bệnh lý do các tế bào máu bị ung thư hóa trong quá trình tạo ra tế bào, những tế bào ung thư này nhân lên rất nhanh và nếu không được điều trị sẽ ứ đọng trong tủy xương và cản trở quá trình tạo ra các tế bào máu bình thường tiếp theo.

BCC là bệnh ung thư hay gặp nhất ở trẻ em, tỷ lệ mắc mới BCC trên thế giới là 1/25.000 trẻ em/năm, tuổi hay gặp cao nhất là 4 tuổi, lứa tuổi 2-10 tuổi chiếm tỷ lệ 85%.

2. Nguyên nhân gây bạch cầu cấp là gì

Nguyên nhân chưa rõ, song có một số yếu tố nguy cơ:

+ Ngoại sinh: Virus gây bệnh (HTLV-1 và Epstein-Barr), tia xạ, hóa chất, một số thuốc kháng u.

+ Nội sinh: một số bệnh có biến đổi NST, Hội chứng suy giảm miễn dịch nguy cơ bị BCC tăng lên.

3. Triệu chứng của Bạch cầu cấp?

Thời kỳ khởi phát.

Đa số các trường hợp khởi phát với các triệu chứng không đặc hiệu như mệt mỏi, kém ăn, kém chơi, sốt thất thường, da xanh dần.

Có khoảng 1/3 các trường hợp bệnh bắt đầu với đày đủ các triệu chứng như thời ký toàn phát.

Thời kỳ toàn phát.

Gồm hai nhóm triệu chứng:

* Các triệu chứng do hậu quả lấn át tủy.

- Thiếu máu tăng dần, phải truyền máu         

- Xuất huyết do giảm tiểu cầu.

- Sốt, nhiễm khuẩn, viêm loét hoại tử họng.

* Triệu chứng do tăng sinh ác tính, thâm nhiễm ngoài tủy.

- Hạch to nhiều ở cổ, nách, bẹn, trung thất, ổ bụng.

- Lách to.

- Gan to.

- Tổn thương xương khớp: đau xương dài, đau sưng khớp, có thể có u xương, lồi mắt.

- Thâm nhiễm thần kinh trung ương: đau đầu, nôn, liệt thần kinh sọ, liệt chi.

- Thâm nhiễm tinh hoàn.

- Thâm nhiễm da, niêm mạc tạo nên các mảng thâm nhiễm ở da, quá sản lợi, loét hoại tử amygdales.

- Biểu hiện khác: tràn dịch màng phổi, chèn ép trung thất, thâm nhiễm thận...

4. Những xét nghiệm cần để chẩn đoán Bạch cầu cấp

* Huyết đồ:

- Hồng cầu giảm, huyết sắc tố giảm, tỷ lệ hồng cầu lưới giảm.

- Bạch cầu: số lượng thường tăng nhiều, nhưng cũng có thể bình thường hoặc giảm; tỷ lệ bạch cầu đa nhân trung tính giảm; có nhiều bạch cầu non ra máu ngoại vi.

- Tiểu cầu giảm, độ tập trung giảm.

* Tủy đồ: có giá trị chẩn đoán xác định.

- Số lượng tế bào tủy thường tăng.

- Tăng sinh bạch cầu non > 25% trong tủy.

- Lấn át các dòng tủy bình thường: dòng hồng cầu, bạch cầu hạt, và mẫu tiểu cầu giảm nặng.

* Các xét nghiệm khác.

- Miễn dịch tế bào để xác định các quần thể tế bào non là dòng tuỷ, B lympho hay T lympho thông qua các dấu ấn miễn dịch đặc hiệu (CD). Một số dấu ấn miễn dịch hay dung: dòng lympho B gồm các CD 19, CD20, CD 22; dòng lympho T gồm CD3, CD5, CD7; dòng tủy hay dung CD 33, CD 13, CD14, CD15, MPO.

- Di truyền tế bào: để xác định số lượng NST và các chuyển đoạn NST, mất đoạn NST, Ph1. Dưới đây là một số bất thường hay găp của các tế bào non thuộc dòng lympho

- Các xét nghiệm về cầm máu, đông máu để xác định nguyên nhân chảy máu.

- Dịch não tủy để phát hiện thâm nhiễm thần kinh trung ương.

- Các xét nghiệm đánh giá chức năng gan, tim, thận trong quá trình điều trị.

5. Chẩn đoán xác định bệnh bạch cầu cấp.

Chẩn đoán xác định BCC dựa vào lâm sàng và xét nghiệm:

* Lâm sàng dựa vào hai nhóm triệu chứng:

- Thiếu hụt tế bào máu: thiếu máu nặng khó hồi phục bằng truyền máu, xuất huyết giảm tiểu cầu và nhiễm trùng

- Thâm nhiễm: Gan, lách, hạch to, đau xương khớp, thâm nhiễm thần kinh trung ương, tinh hoàn…

* Xét nghiệm huyết học:

- Tuỷ đồ: Số lượng tế bào tuỷ tăng sinh. Tăng sinh bạch cầu non trong tuỷ > 25%, đối với thể tuy bạch cầu non >20%. Chèn ép các dòng tế bào tuỷ khác.

6. Điều trị Bạch cầu cấp như thế nào?

Trước tiên, con bạn có thể cần được điều trị để kiểm tra số lượng máu thấp, chảy máu hoặc nhiễm trùng. Con bạn có thể nhận được:

- Truyền máu với các tế bào hồng cầu cho công thức máu thấp

- Truyền máu kèm theo tiểu cầu để giúp cầm máu

- Thuốc kháng sinh để điều trị bất kỳ bệnh nhiễm trùng nào

Phương pháp điều trị bạch cầu cấp khác nhau ở các giai đoạn của bệnh tùy thuộc vào mục đích điều trị:

Tùy theo thể bệnh và nhóm nguy cơ điều trị có khác nhau. Gồm các biện pháp sau: